Czym zajmuje się hepatolog i jak wygląda wizyta w gabinecie hepatologa?
O tym, jak ważna dla naszego organizmu jest odpowiednia praca wątroby, zapewnia Doktor nauk medycznych Katarzyna Fleischer-Stępniewska – specjalistka chorób zakaźnych – hepatolog. Jako absolwentka renomowanego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu oraz dawna stażystka francuskiego „Centre Hospitalier Universitaire Grenoble Alpes” posiada ogromną wiedzę na temat ochrony zdrowia i wpływu chorób wątrobowych na wydajność całego organizmu.
A wątroba to przecież nic innego, jak jeden z najważniejszych i największych organów, stanowiący około 5% masy ludzkiego ciała, odpowiedzialny głównie za neutralizację i usuwanie szkodliwych substancji z organizmu, takich jak: alkohole, trucizny, pochodne leków. Ponadto wątroba wytwarza związki potrzebne dla prawidłowego procesu krzepnięcia krwi i zamienia niektóre pokarmy na cenne składniki odżywcze.
Każda nieprawidłowość i dysfunkcja wątroby może wiązać się więc z nie lada ryzykiem. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i odpowiednia suplementacja, o której także wspomina dr. hepatolog Katarzyna Fleischer-Stępniewska. Każde obciążanie wątroby nadmierną ilością ciężkostrawnych i tłustych pokarmów, alkoholu czy kawy może prowadzić bowiem do przewlekłych chorób, wymagających porady specjalisty i nierzadko hospitalizacji.
Czym powinien cechować się dobry lekarz hepatolog?
Hepatologia to jeden z działów medycyny, dotyczący głównie schorzeń wątroby, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Lekarz hepatolog powinien posiadać więc szeroką wiedzą na temat budowy wątroby, jej funkcji w organizmie i sposobów zapobiegania, rozpoznawania oraz diagnozowania chorób wątroby. Dobry hepatolog powinien także skrupulatnie zbadać dany przypadek, zlecić odpowiednie badania i w razie konieczności szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.
Hepatologia nie jest obecnie uznawana w Polsce za odrębną specjalizację, dlatego kształcenie z jej zakresu może rozpocząć każdy lekarz, który posiada tytuł specjalisty. Najczęściej schorzeniami wątrobowymi zajmują się więc specjaliści chorób zakaźnych oraz gastroenterolodzy – specjaliści chorób układu pokarmowego.
Hepatolog – jakie choroby wątroby leczy?
Mimo, iż lekarz hepatolog zajmuje się głównie jednym narządem, to lista chorób wątrobowych jest znacznie dłuższa. Najbardziej powszechne zapalenie wątroby lub marskość wątroby to bowiem niejedyne przypadki, które wymagają interwencji specjalisty, a im wcześniej wykryte schorzenie, tym większe prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia i zapobiegnięcia ewentualnym powikłaniom.
Choroby wątroby, którymi zajmuje się hepatolog to między innymi:
- wirusowe zapalenie wątroby typu B
- wirusowe zapalenie wątroby typu C
- marskość wątroby
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby
- zapalenie lub niedrożność dróg żółciowych (tzw. choroby cholestatyczne)
- choroba Wilsona, chemochromatoza ( tzw. choroby metaboliczne)
- stłuszczenie wątroby
- zmiany wątrobowe, w tym guzy, naczyniaki i torbiele
- choroba alkoholowa wątroby
- nowotwór dróg żółciowych
- nowotwór wątrobowo-komórkowy
- hepatoblastoma
- zespół Budda-Chiariego – zakrzepica żył wątrobowych
- kamica dróg żółciowych
- encefalopatia wątrobowa
- choroby wątrobowe występujące u kobiet w ciąży i u dzieci
- dyskineza pęcherzyka i dróg żółciowych
Kiedy należy udać się do hepatologa?
Źródła choroby wątroby są różne. Wrodzonymi zaburzeniami jest zespół Gilberta czy hemochromatoza, jednak potencjalnymi przyczynami mogą być zatrucia, pasożyty, nadużywanie alkoholu i leków lub zakażenia wirusowe.
Początkowymi objawami chorób wątroby są kłopoty z przewodem pokarmowym. Najpierw dochodzi do osłabienia układu, gdzie następuje brak łaknienia, zmniejszenie masy ciała i bóle brzucha. Rady hepatologa najczęściej zasięgają jednak osoby, skarżące się na ciągłe zaparcia, wymioty, nudności, biegunki, zgagę czy tak zwane „puste odbijanie”. Na problemy z wątrobą i drogami żółciowymi mogą wskazywać również zażółcone białka oczu, błony śluzowe lub żółte przebarwienia na skórze. Nierzadko takim objawom towarzyszy również ciemniejsza barwa moczu i wyczuwalnie powiększony rozmiar wątroby, która znajduje się pod prawym żebrem.
Dużo poważniejszymi objawami chorób wątroby są jednak:
- ostre bóle stawów
- zanik mięśni
- żółtaczka – wynikająca ze zbyt dużej ilości bilirubiny w osoczu
- nieprawidłowe krzepnięcie krwi
- żylaki przełyku i odbytu
- cholestaza – świąd w okolicy wątroby
- nadmierne zgromadzenie płynów w jamie otrzewnej
- zaburzenia menstruacji
- ginekomastia – nienaturalne powiększenie sutków i brodawek u mężczyzn
- zaburzenia psychiczne i neurologiczne
- kwasica metaboliczna – prowadząca bezpośrednio do zgonu
Mimo, iż niektóre przypadki są dosyć proste w przebiegu i wymagają wyłącznie odpowiednio dobranych środków farmakologicznych, to z nasilonymi objawami nie warto zwlekać, gdyż nieleczone mogą prowadzić do poważnych powikłań. Metody leczenia są uzależnione bowiem od choroby, dlatego klasyfikacja stanowi tu kluczową rolę. Niektóre choroby wątroby mogą wymagać szybkiej reakcji chirurga, a w skrajnych przypadkach, gdzie wszystkie inne formy leczenia zawodzą, pacjent może być nawet zakwalifikowany do przeszczepu, który zapobiegnie niebezpiecznym powikłaniom i uchroni resztę narządów. Według statystyk, po transplantacji wątroby, do zdrowia wraca ok 60% ludzi.
Zarówno przewlekłej, jak i ostrej niewydolności wątroby towarzyszyć powinna jednak przede wszystkim specjalna dieta, uboga w białka (max. 1,2 g białka na kg masy ciała na dobę).
Jak wygląda wizyta w gabinecie hepatologa?
Wizyta w gabinecie hepatologicznym rozpoczyna się od tradycyjnego wywiadu z pacjentem. Do gabinetu prosi się więc przeważnie o zabranie wszelkich dotychczasowych badań, które mogłyby wpłynąć na rozpoznanie i diagnozę choroby. Hepatolog z pewnością spyta o przebyte choroby i tendencje w rodzinie, dlatego warto zaznaczyć, jeśli ktoś z bliskich cierpki na przewlekłą chorobę wątroby.
W celu postawienia odpowiedniej diagnozy, hepatolog zleca następnie odpowiednie badania. Najczęściej są to:
- morfologia krwi ( podstawowa lub rozszerzona), a w niej próby wątrobowe ALT, AST, LDH, GGTP; cholesterol, amoniak, poziom bilirubiny, ferrytyna, fosfataza zasadowa.
- USG jamy brzusznej
- serologiczne badania wirusowe – anty-HAV, HbsAG
- badania genetyczne – pozwalają one wykluczyć chorobę Wilsona lub zespół Gilberta
- badania autoimmunologiczne
- w skrajnych przypadkach, hematolog może zlecić również biopsję wątroby
Hepatolog na NFZ przyjmuje wyłącznie na podstawie ważnego skierowania od lekarza prowadzącego (internisty), a terminy zajęte są zazwyczaj na kilka miesięcy do przodu. Prywatna wizyta u hepatologa, mimo iż wiąże się z opłatą około 150-200zł, to nie wymaga skierowania i odbywa się zazwyczaj na kilka dni od umówienia wizyty.
Hepatologia – metody diagnostyczne
Diagnostyka chorób wątroby nierzadko wymaga wielu, skomplikowanych badań. Obecnie dzielą się one na:
- nieinwazyjne – do których zalicza się tomografie komputerową, pozwalającą tworzyć obrazy 2 lub 3D w celu wykrycia między innymi nowotworów czy marskości wątroby. Na dokładne przyjrzenie się budowie wątroby i wyłapanie ewentualnych ubytków pozwala scyntrygrafia z udziałem izotopów promieniotwórczych, z kolei do analizy guzów czy torbieli, powstałych na powierzchni wątroby, wykorzystuje się ultrasonograf.
- inwazyjne – mniej przyjemne w odczuciu pacjenta. Zalicza się do nich między innymi badanie laparoskopem, które wymaga nacięcia skóry i wprowadzenia urządzenia w okolice wątroby oraz biopsję, czyli pobranie próbki narządu za pomocą nakłucia i przekazanie jej do badań laboratoryjnych.
Choroby wątroby – profilaktyka
Mimo iż wątroba potrafi regenerować się sama, to nadużycie jej samo-naprawczych zdolności może nieść poważne konsekwencje. Niezbędna jest zatem suplementacja, regularne badanie krwi i troska o prawidłową pracę wątroby. Należy unikać leków obciążających wątrobę, a podczas antybiotykowego leczenia stosować leki osłonowe oraz unikać tłustych i ciężkostrawnych potraw.
Dużo osób korzysta również profilaktycznie z usług hepatologa, wnioskując o szczepienia ochronne przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby A i B. Najczęściej są to jednak osoby po przeszczepie wątroby lub ze zdiagnozowaną chorobą tego narządu.
Wątroba to bardzo ważny narząd, który często jest niestety bagatelizowany. Pełni on w organizmie cztery podstawowe funkcje – metaboliczną, filtracyjną, detoksykacyjną i magazynującą. Nie znaczy to nic innego, jak to, że wątroba nieustannie wykonuje ciężką pracę, aktywnie uczestnicząc w procesie trawienia, pozbywaniu się toksyn i w termoregulacji.
Zwlekanie z wizytą i zbyt późne zdiagnozowanie schorzenia może grozić więc niewydolnością wątroby, a w niektórych przypadkach nawet śmiercią. Wizyta u hepatologa jest więc jedną z podstawowych czynności, z którymi nie warto czekać.